Analizë “Këngët e Milosaos”, Jeronim De Rada.
Është poemë liriko-epike.
Ajo përbehet nga 30 kënge te cilat nuk kane lidhje te drejtpërdrejtë me njëra-tjetrën edhe pse personazhet janë të njëjte.
Ne secilën kënge rrëfehet një ngjarje e re e cila zakonisht nuk ka lidhje me këngën paraardhëse.
Është botuar tri herë duke u plotësuar dhe ripërpunuar.
Ngjarjet zhvillohen ne Shkodër, në Maki që është edhe vendlindja e shkrimtarit.
Ne poemë janë të pranishme dy motive:
- Motivi i dashurisë
Ideja që krijohet nga kjo vepër eshte se dashuria e vertete ja del te triumfoje mbi te gjitha paragjykimet, thashethemet apo edhe mbi diferencat klasore dhe te gjitha konfliktet qe keto te fundit krijojnë.
- Motivi atdhetar
Shpesh të krijohet ideja se dashuria për atdheun duket sikur del mbi dashurine e Milosaos per Rinën. Ne disa kenge Rina nga dashuria e madhe i kerkon Milosaos qe te mos te shkoje ne lufte, por ai i pergjigjet se per atdheun do ta derdhe gjakun lume.
Ne vepër shprehen dhe ide kundër pabarazise shoqerore dhe simpati per njerezit e thjeshte.
Në vargjet e para: “Bota kish nderruar lisa…” dallohet qe De Rada e shikon jeten si nje levizje te panderprere dhe qe vazhdon edhe me vdekjen.
Koha e paraqitur në poemë:
Në poemë është e pranishme koha historike dhe koha e rrëfimit.
- Koha historike tregon kohën për të cilën flet autori, për kohën e betejave që zhvillohen në Shkodër dhe në rrethe të tjera kundër perandorisë osmane në vitet 1833-1835.
- Koha e brendshme e rrëfimit është shekulli XV – epoka e Skëndërbeut
Në poemë zhvillohen 2 konflikte:
- Paragjykimet klasore
- Prishja e familjes (me vdekjen e Rinës)
Per te shpetuar dashurine e personazheve, nje termet bie ne Shkoder dhe te gjithe humbin shtepite e tyre. Ne kete menyre diferencat klasore sheshohen, por njerezit nuk ndryshojne dhe paragjykimet vazhdojne, ndaj lumturia e dy te dashuruarve nuk vazhdon gjate.
Personazhet
Milosao – Heroi romantik, me ide te perparuara qe vjen nga shtresa e aristokracise. Ka karakter burreror dhe eshte i dashur. Di te arsyetoje mbi ate qe ndjen dhe karakterizohet nga ndjenja e patriotizmit. Eshte i dashuruar me vajzen fshatare dhe triumfon mbi paragjykimet e shoqerise.
Rina – Vajze e thjeshte fshatare, shume e ndrojtur per shkak te pozites se saj dhe kultures se paket. Ajo shpesh here bie pre e thashethemeve, por dashurine nuk mund te mos ta shprehte dhe perfundimisht arrin te jete se bashku me te.
Zonja e Madhe – Nena e Milosaos, dallohet si patriote por edhe si paragjykuese e diferencave te shtresave te shoqerise. Ajo kundershton fort martesen e Milosaos me Rinen duke qene se ajo vinte nga një shtresë e ulët.
Motra e Milosaos – nuk merr pjese shume ne veper, eshte me teper si siluete, por karakterizohet nga dashuria qe ka per vellain e saj.
Veçorite artistike
Gjuha që përdoret është gjuhë arkaike arbëreshe e kalabrisë.
Kemi përdorim të inversionit (kthim mbrapsht i fjalëve)
Lakonizmi i përdorur është veçori e stilit të De Radës.
Në këtë poemë deti simbolizon vendin nga do të vijë armiku. Anijet janë shnja paralajmëruese e ardhjes së tyre.
Poema nis me stinën e pranverës dhe mbaron me stinën e dimrit.
