Fusha e Paperdhokut. Thesari arkeologjik qe kerkon vemendje dhe perkushtim.
“Fusha e Paperdhokut” perfaqeson nje lokalitet arkeologjik shume te pasur me tuma Ilire (koder-varre). Ato jane plot 18 (3-te demtuara dhe 1-e germuar aspak mire ne aspektin profesional) qe jane te vendosura ne largesi relative nga njera-tjetra. Diametri i tyre varion nga 7.5-15m dhe lartesia relative nga niveli i terrenit shkon nga 0.45 – 1.3m.
Materiali me te cilin Para’ardhesit tane i kane ndertuar keto Tuma perbehet nga dheu i hedhur dhe gure te permasave te ndryshme. Por ajo cfare bie ne sy, eshte madhesia e gureve me te cilet jane ndertuar.
- Pjesa qendrore ose pika me e larte, strukture nen te cilen ndodhet varri kryesor
- Pjesa anesore ku jam i bindur qe ndodhet konstruksioni i unazes rrethore.
Por kjo duhet evidentuar qarte vetem pasi te realizohet nje ekspedite arkeologjike e mirefillte. Po e njejta tipologji ndertimore e tumave-Ilire te ketij lokaliteti arkeologjik, gjendet ne disa vende te tjera ne Hapesiren Shqiptare. Gjithashtu gjendet edhe ne territorin e Lezhes dhe Mirdites. Por perqendrimi i nje numri kaq te madh ne nje lokalitet me siperfaqe relativisht kaq te vogel, perben nje pasuri arkeologjike te jashtezakonshme e cila nuk meriton qe te mbulohet nga pluhuri i harreses.
Sipas mendimit tim, vjetersia/mosha e ketyre Tumave varion nga vitet-200p.k (shek.III-p.k.) dhe deri ne periudhen tranzitore te kalimit nga epoka e bronxit ne ate te hekurit, pra Shek.XIV dhe XIII-te p.k. Por sic e citova pak me lart, e vetmja menyre qe na ndihmon per te krijuar nje definicion shkencor sa me te sakte eshte zhvillimi i nje ekspedite te mirefillte arkeologjike. Kjo behet duke realizuar procesin e germimit te plote te cdo Tume qe ndodhet ne lokalitetin arkeologjik te fushes se Paperdhokut.
Fshati kodrinor-malor i Kalorit ndodhet ne nje distance prej 33 km nga qyteti i Lezhes. Ky vendbanim shtrihet ne territorin i cili gjate periudhes se antikitetit i perkiste Fisit te fuqishem Ilir te Pirusteve.
Pikerisht Pirustet, jane edhe ndertuesit e ketyre koder-varreve. Me pak fjale, Lokaliteti arkeologjik i fushes se Paperdhokut perben nje aset shume te cmuar Kombetar dhe rajonal. Si i tille duhet te sherbeje edhe si nje destinacion turistik i rendesishem per kete zone kaq te bukur. Duhen perfshire se bashku me:
- Lokalitetin arkeologjik mesjetar ne Koder-Gjazuj.
- Keshtjellen e Harketareve ne Gjazuj te eperm.
- Keshtjella-qytet ose fortifikata e Kamlikut (antikiteti i vone) ndermjet fshatrave Ungrej dhe Fregen
- Rrenojat e Keshtjelles madheshtore “Castrum-Vig (Kastri i Vigut-Shkoder:M.K.) e shek.III-IV
- Mullinjte me uje (te braktisur)
Pevec ketyre jane edhe me dhjetra apo qindra Kulla madheshtore te kesaj zone te mrekullueshme. Fatkeqesisht, te gjitha keto asete kaq te cmuara te Trashegimise tone Historiko-Kulturore vazhdojne te mos marrin vemendjen e duhur. Aq me teper kur ne NJ.A.-Ungrej, Bashkia Lezhe, nuk ekziston asnje objekt i mbrojtur i cili gezon statusin si Monument Kulture.
