Analize “Poema e Mjerimit”, Migjeni
Poema e Mjerimit
Kafshatë që s’kapërdihet asht, or vlla, mjerimi,
kafshatë që të mbetë në fyt edhe të zë trishtimi
kur shef ftyra të zbeta edhe sy t’jeshilta
që t’shikojnë si hije dhe shtrijnë duert e mpita
edhe ashtu të shtrime mbrapa teje mbesin
të tan jetën e vet derisa të vdesin.
E mbi ta n’ajri, si në qesendi,
therin qiellën kryqat e minaret e ngurta,
profetënt dhe shejtënt në fushqeta të shumngjyrta
shkëlqejnë. E mjerimi mirfilli ndien tradhti.
Mjerimi ka vulën e vet t’shëmtueme,
asht e neveritshme, e keqe, e turpshme,
balli që e ka, syt që e shprehin,
buzët që më kot mundohen ta mshefin –
janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes,
t’mbetunat e flliqta rreth e përqark tryezës
mbi t’cilën hangri darkën një qen e pamshirshëm
me bark shekulluer, gjithmon i pangishëm.
Mjerimi s’ka fat. Por ka vetëm zhele,
zhele fund e majë, flamujt e një shprese
t’shkyem dhe të coptuem me t’dalun bese.
Mjerimi tërbohet n’dashuni epshore.
Nëpër skaje t’errta, bashkë me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, t’qelbta, t’ndyta, t’lagta
lakuriqen mishnat, si zhangë; t’verdhë e pisa,
kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n’epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajnë fillin t’marrët, shërbtorët dhe lypsat
që nesër do linden me na i mbushë rrugat.
Mjerimi në dritzën e synit t’kërthinit
dridhet posi flaka e mekun e qirit
nën tavan t’tymuem dhe plot merimanga,
ku hije njerzish dridhen ndër mure plot danga,
ku foshnja e smume qan si shpirt’ i keq
tu’ ndukë gjitë e shterruna t’zezës amë,
e kjo prap shtazanë, mallkon zot e dreq,
mallkon frytn e vet, mallkon barrn e randë.
Foshnj’ e saj nuk qesh, por vetëm lëngon,
e ama s’e don, por vetëm mallkon.
Vall sa i trishtueshëm asht djepi i skamit
ku foshnjën përkundin lot edhe të fshamit!
Mjerimi rrit fëmin në hijen e shtëpive
të nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,
ku nuk mund t’u prishet qetsia zotnive
kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis.
Mjerimi pjek fëmin para se të burrnohet,
don ta msojë t’i iki grushtit q’i kërcnohet,
atij grusht që n’gjumë e shtërngon për fytit
kur fillojnë kllapitë e etheve prej unit
dhe fetyrën e fëmis e mblon hij’ e vdekjes,
një stoli e kobshme në vend të buzqeshjes.
Nji fryt kur s’piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe fëmia n’bark t’dheut mbaron.
Mjerimi punon, punon dit e natë
tu’ i vlue djersa në gjoks edhe në ballë,
tue u zhigatun deri n’gjujë, n’baltë
e prap zorrët nga uja i bahen palë-palë.
Shpërblim qesharak! Për qindenjë afsh
në ditë – vetëm: lekë tre-katër dhe “marsh!”.
Mjerimi kaiher’ i ka faqet e lustrueme,
buzët e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,
trupin përmendore e një tregtis s’ndytë,
që asht i gjikuem të bijë në shtrat vet i dytë,
dhe për at shërbim ka për të marrë do franga
ndër çarçafë, ndër fëtyra dhe në ndërgjegje danga.
Mjerimi gjithashtu len dhe n’trashigim
-jo veç nëpër banka dhe në gja të patundshme,
por eshtnat e shtrembta e n’gjoks ndoj dhimbë,
mund që t’len kujtim ditën e dikurshme
kur pullaz’ i shpis u shemb edhe ra
nga kalbsin’ e kohës, nga pesha e qiellit,
kur mbi gjithçka u ndi një i tmerrshmi za
plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit,
ish zan’ i njeriut që vdiste nën tra.
Kështu nën kambët’randë t’zotit t’egërsuem –
thotë prifti – vdes ai që çon jetë të dhunuem.
Dhe me këto kujtime, ksi lloj fatkeqësinash
mbushet got’ e helmit në trashigim brezninash.
Mjerimi ka motër ngushulluese gotën.
Në pijetore të qelbta, pranë tryezës plot zdrale
të neveritshme, shpirti me etje derdh gotën
n’fyt për me harrue nandhetenand’ halle.
E gota e turbull, gota satanike
tu’ e ledhatue e pickon si gjarpni-
dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni,
nën tryezë qan-qeshet në formë tragjikomike.
Tê gjitha hallet skami n’gotë i mbyt
kur njiqind i derdh një nga një në fyt.
Mjerimi ndez dëshirat si hyjet errsina
dhe bajnë tym si hejt q’i ban shkrum shkreptima.
Mjerimi s’ka gëzim, por ka vetëm dhimba,
dhimba paduruese qe t’bajnë t’çmendesh,
që t’ap in litarin të shkojsh fill’ e t’varesh
ose bahe fli e mjerë e paragrafesh.
Mjerimi s’don mshirë. Por don vetëm të drejt!
Mshirë? Bijë bastardhe e etënve dinakë,
t’cilt n’mnyrë pompoze posi farisejt
i bijnë lodërtinës me ndjejt dhelparak
tu’ ia lëshue lypsiti një grosh të holl’ n’shplakë.
Mjerimi asht një njollë e pashlyeme
n’ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj.
Dhe kët njollë kurr nuk asht e mundshme
ta shlyejnë paçavrat që zunë myk ndër tempuj.
Kjo është një nga poemat më të rëndësishme sepse përmban gati të gjitha poezitë dhe prozat e Migjenit.
Fytyrat e zbehta tregojnë mungesën e shëndetit, individë jo të shëndetshëm dhe si rrjedhim një shoqëri jo e shëndetshme. Këto individë nuk janë njerëz të gjallë në kuptimin e plotë të fjalës, por si hije njerëzish (njësoj si hije të vdekuri).
Poeti me përdorimin e vetës së dytë kërkon që ta përfshijë lexuesin në vepër, në mënyrë që edhe ai ta ndjejë veten pjesëmarrës në problem dhe të mor rijë indiferent.
Migjeni i drejtohet njërit prej fajtorëve të kësaj gjendjeje, sipas tij, kjo ishte filozofia e institucionalizuar fetare që përjetëson gjendjen e mjerueshme të të varfërve. Kjo u mëson të varfërve që të durojnë sepse do të shpërblehen në botën tjetër, por i vetëdijshëm që kjo ishte gënjeshtër.
Veçantia sintaksore e kësaj poeme është këputja në mes e vargut. Migjeni me qëllim nuk e vazhdon më tej për të mos treguar realitetin e hidhur.
E mjerimi mirfilli ndien tradhti.
Në këtë varg poeti do të tregojë që tradhtia njerëzve po u vinte nga burgjet dhe minaret e gurta
….janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes
është pikërisht padija që i mban këto njerëz në errësirë, pra në mjerim. Ata nuk dinë nga u vjen e keqja prandaj dhe nuk reagojnë ose nuk janë në dijeni të fuqisë së vet. Pranimi i përbuzjes lind njerëz të përulur që e pranojnë gjendjen pa fjalë.
Me anë të figurës së enumeracionit dhe shkallëzimit zbritës Migjeni përpiqet të paraqesë mjerimin.
Flamujt e një shprese
Flamuri është simboli që udhëheq njerëzit në betejën e jetës. Për Migjenin flamujt që udhëheqin njerëzit në betejën e jetës janë mjerimi dhe zhelet. Zhelet – flamuj janë te shqyer e të copëtuar jo nga betejat heroike, por nga mjerimi.
Mjerimi tërbohet n’dashuni epshore.
Nëpër skaje t’errta, bashkë me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, t’qelbta, t’ndyta, t’lagta
lakuriqen mishnat, si zhangë; t’verdhë e pisa,
kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n’epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajnë fillin t’marrët, shërbtorët dhe lypsat
që nesër do linden me na i mbushë rrugat.
Në këtë strofë poeti arrin të shkatërrojë ndjenjën e dashurisë. Në këtë strofë ka shumë epsh dhe aspak ndjenjë. Dashuria e përmendur si akt është mjet për të harruar skamjen. Çdo gjë bëhet që dashuria të humbasë çdo gjë të bukur, fisnike dhe të shndërrohet në diçka të keqe, siç ishte shkatërruar në realitet. Dashuria është më afër njerëzores, produkt i qenies njerëzore, kurse epshi më afër instinktit të kafshës, pra asaj që mbetet kur njeriu e humbet anën njerëzore. Produkt i kësaj dashurie të shfytyruar janë marrët, shërbëtorët, lypësit.
Nji fryt kur s’piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe fëmia n’bark t’dheut mbaron.
Ato fëmijë që i mbijetuan këtij mjerimi janë të destinuar të mos kenë fëmijëri sepse uria do të jetë për ta bashkudhëtare e përjetshme.
Revolta sociale Migjenit duket te mungesa drejtësisë. Nëse të tjerët mund t’i merrnin frytet e punës së tyre, të mjerët mund të merrnin vetëm skamjen.
Mshirë? Bijë bastardhe e etënve dinakë,
